Бөтә яңылыҡтар
Рәсми бүлек
15 Ноябрь 2024, 12:54

“Бурыстар һәм пландар бик күп”

Ауыл хужалығы иҡтисадтың мөһим тармағы булып тора, район халҡының йәшәү кимәле, һаулығы һәм именлеге уларҙың хеҙмәтенең һөҙөмтәләренә бәйле. 

“Бурыстар һәм пландар бик күп”
“Бурыстар һәм пландар бик күп”

Быйыл ауыл хужалығы, эшкәртеү сәнәғәте өлкәһендә эшләүселәр, крәҫтиән-фермер хужалыҡтары ниндәй күрһәткестәргә ирешеүе һәм башҡалар тураһында муниципаль район хакимиәтенең агросәнәғәтте үҫтереү, ҡулланыусылар баҙарын, хеҙмәттәрен анализлау һәм прогнозлау бүлеге мѳдире Олеся Иҙрисова менән әңгәмәләштек.
 
► Олеся Хафиз ҡыҙы, ағымдағы йылда тулайым продукция күләме, мал аҙығы әҙерләү күрһәткестәре нисек булды?
 
- Быйыл иртә яҙҙы, йәй уртаһында көслө, күп ямғырҙарҙы кисерҙек. Әммә, һауа торошоноң насар булыуына ҡарамаҫтан, 2024 йылда райондың агросәнәғәт комплексы яҡшы күрһәткестәргә өлгәште тип әйтә алам. Тулайым ауыл хужалығы продукцияһы күләме 9 айҙа 126 миллион һум тәшкил итте. 

Районда 2 ауыл хужалығы предприятиеһы, 111 крәҫтиән-фермер хужалығы, 16 ауыл хужалығы кооперативы бар.

Беҙҙә йәмғеһе 14,5 мең гектар һөрөнтө ер иҫәпләнә, шуларҙың 620 гектарына яҙғы иген культуралары сәселде һәм йыйылды, 900 тонна иген йыйып алынды, фермерҙар бойҙай, һоло, арпа сәсте. Күберәк гектар ултыртылһа ла, һауа шарттары үҙ төҙәтмәләрен индерҙе, яҙғы культураларҙың бер өлөшөн сенажға эшкәртергә тура килде. Мал аҙығы культуралары иһә 360 гектар майҙанда сәселде һәм йыйып алдынды.

Күп йыллыҡ сәсеү үләндәре өсөн 7295 гектар ер биләнгән. Быйыл 8250 мең тонна бесән әҙерләнде. Оҙайлы ямғырҙарҙан һуң, фермерҙар ҡыҫҡа ваҡыт эсендә етерлек күләмдә мал аҙығы әҙерләй алды.

Фермерҙарҙың мал аҙығы әҙерләүгә етди ҡарай башлауы, ерҙәрен алдан эшкәртеүе ҡыуаныслы. Николаевка, Шығай, Сосновка, Әзекәй ауыл хакимиәттәрендә фермерҙар һәм шәхси хужалыҡтарҙың эшкәртеү, сәсеү һәм уңыш йыйыу буйынса бик һөҙөмтәле эшләүен билдәләп үтер инем.
 
► Ауыл хужалығы тәғәйенләнешендәге файҙаланылмаған ерҙәр мәсьәләһе нисек хәл ителә?
 
- Октябргә ҡарата был категориялағы ерҙәрҙең майҙаны 4087 гектар тәшкил итә. Верхнебельский совхозы бөтөрөлгәндән һуң ҡалған ерҙәрҙе ауыл хужалығы әйләнешенә йәлеп итеү буйынса эште дауам итәбеҙ. Фермерҙар был ерҙәрҙе ҡуртымға алырға, кәртәләргә, таҙартырға һәм һөрөргә тәҡдим итә. Бөгөнгө көндә ерҙәр кәртәләнгән һәм таҙартыу эштәре бара. Тик шуныһы - ер участкаларын ҡайтанан рәсмиләштереү буйынса проблема бар. Республика прокуратураһы бесән сабыу өсөн ер участкаларын ҡуртымға биреү тәртибен ер ҡануниәтенә тап килеүенә тикшергәндән һуң, был ғәмәлдәрҙең тап килмәүен асыҡлаған. Пай ерҙәрен әйләнешкә йәлеп итеү буйынса эш көтөлә. Шығай, Әзекәй, Сосновка, Николаевка һәм Үҙән ауыл хакимиәте биләмәләрендә пайсылар идара итә алмаған ерҙәр күп. Уларҙы муниципаль ерҙәргә законлаштырырға һәм ауыл хужалығын файҙаланыу өсөн ҡуртымға бирергә кәрәк.

Бөгөнгө көндә ауыл хужалығы ерҙәрен инвентаризациялау буйынса эш алып барыла, ерҙәрҙе тәғәйенләнеше буйынса файҙаланыуға һанлы эшкәртеү үткәрелә. Тикшереү йомғаҡтары буйынса кадастр иҫәбендә сиктәре дөрөҫ билдәләнмәгән күп һанлы участкалар асыҡланды, был ҡағиҙә боҙоу булып һанала. Шулай уҡ ер участкаларының артыуы асыҡланған. Рәсәй Федерацияһының Ауыл хужалығы министрлығы тәғәйенләнеше буйынса ауыл хужалығы ҡарамағындағы ерҙәрҙе файҙаланыу буйынса тикшереүҙәр үткәреүҙе контролгә алды. Ер участкаһын файҙаланыу кәрәк булған осраҡта, үҙ участкаһының сиктәрен билдәләргә һәм тәғәйенләнеше буйынса файҙаланырға йәки унан баш тартырға кәңәш итәбеҙ.
 
► Ауыл хужалығында тракторҙар һәм ауыл хужалығы техникаһы менән тәьмин ителеү ҙә мөһим роль уйнай. Беҙҙә улар етерлекме?
 
- Районда 93 трактор (+6), 7 комбайн бар, бөтә техника механизаторҙар менән тәьмин ителгән. Бөтә хужалыҡтарҙа ла сабыу машиналары һәм пресс-йыйыусылар бар. Әлбиттә, фермер өсөн яңы техника һатып алыу әлеге ваҡытта күтәрә алмаҫлыҡ бурыс булып ҡала. Әммә кредитҡа ла, кооперативтар аша ла, гранттар сиктәрендә лә һатып алыу мөмкинлеге бар.
 
► Районда күпме мал-тыуар, ҡош-ҡорт иҫәпләнә?
 
- Ағымдағы йылдың 10 айында эре мал һаны хужалыҡтарҙың бөтә категорияларында 12019 тәшкил итә, АХП һәм КФХ-ларҙа - 1868 баш. Һарыҡ һәм кәзә - 7202 баш, аттар - 4657 баш, ҡош-ҡорт - 17080 дана. КФХ-лар 28965 ц һөт етештергән. Бал КФХ һәм шәхси хужалыҡтарҙа - 150 ц, хужалыҡтарҙың бөтә категорияларында  - 830 ц йыйылған. Хужалыҡтарҙа йәмғеһе 3054 бал ҡорто ғаиләһе бар. 

Былтыр Туҡанда тоҡомло умарталыҡ эшләй башланы, унда Дубровскийҙар ғаиләһе урта рус тоҡомло бал ҡорттарын үрсетә. Умартасылар  урындағы бал ҡорто менән эшләү яҡшыраҡ икәнен белә, шуға күрә бал ҡорттарын беҙҙән һәм күрше райондарҙан һатып алған. Районда бағыр балығы үрсетеү, йылҡысылыҡ, малсылыҡ, ҡошсолоҡ, һарыҡсылыҡ, умартасылыҡ менән шөғөлләнәләр, болан, марал, ҡуян үрсетәләр.
 
► Фермерҙарға һәм эшкәртеү сәнәғәте өлкәһендә эшләгән эшҡыуарҙарға дәүләт тарафынан ниндәй ярҙам ҡаралған?
 
- Беҙ һәр ваҡыт һәм һәр ерҙә файҙаланырға мөмкин булған дәүләт ярҙамы тураһында һөйләйбеҙ.Фермерҙар һәм эшкәртеүселәр -  Рәсәй граждандары, шәхси эшҡыуарҙар, крәҫтиән-фермер хужалыҡтары ағымдағы йылда “АГРОСТАРТАП” проектын тормошҡа ашырыуға, ғаилә малсылыҡ фермаһын үҫтереүгә, “Ауыл хужалығы кооперативтары сығымдарының бер өлөшөн ҡаплау”  проектын тормошҡа ашырыуға гранттар менән файҙалана ала. Йәнә ярҙам сараһы булараҡ, элиталы орлоҡсолоҡҡа булышлыҡ итеү буйынса субсидиялар алырға мөмкин. Һөт етештереү, ауыл хужалығы техникаһы һатып алыу, тоҡомло малсылыҡты үҫтереү, химиялаштырыу сараларын һатып алыу сығымдарының бер өлөшөн ҡаплау, икмәк бешереү сәнәғәте предприятиеларына етештереү һәм һатылған икмәк-булка изделиеларын һатыу сығымдарының бер өлөшөн ҡаплау өсөн ауыл хужалығы тауарҙарын  етештереүселәр, крәҫтиән-фермер хужалыҡтары һәм шәхси эшҡыуарҙар льготалы кредитлау менән файҙалана ала.

2024 йылда проекттарҙы финанслау, әлбиттә, һиҙелерлек кәмене. Ҡайһы бер программалар хатта эшләтеп ебәрелмәгән. Ауыл хужалығына федераль һәм республика ярҙамы проекттарын тормошҡа ашырыу сиктәрендә районда 2024 йылда 8 млн 160 мең һумдан ашыу аҡса үҙләштерелгән, ә иҡтисадҡа 18 млн 500 мең һум самаһы аҡса йәлеп ителгән. Төп ярҙам ауыл хужалығы кооперативтары үҫешенә йүнәлтелгән субсидиялар булды.
 
► Автомобиль юлдарында ҡарауһыҙ йөрөгән мал ҡазалана һәм башҡаларға хәүеф тыуҙыра...
 
- Мал аҫрау һәм көтөү мәсьәләһен һәр ваҡыт һәм һәр ерҙә күтәрәбеҙ. Хужаларҙың мал аҫрау буйынса хоҡуҡтары ла, бурыстары ла бар. Һәр тораҡ пунктта малды көтөү һәм ҡыуыу тәртибенә ярашлы, хайуандар милексенең ер участкаһы сиктәрендә йәки махсус бүленгән урындарҙа ғына, үҙе йәки мал көтөү өсөн ялланған кеше күҙәтеүе аҫтында тотолорға тейеш. Мал көтөү өсөн электр кәртәләрен ҡулланырға, шулай уҡ малдың ҡайҙалығын күҙәтергә мөмкинлек биргән интернет-ҡулланмалы датчиктар ҡуйырға кәңәш итәбеҙ. Бөгөнгө көндә автомобиль  һәм тимер юлдарында хайуандар менән авария осраҡтары күп, шул уҡ ваҡытта автомобиль хужаларына, тимер юл ҡулланыусыларына ғына түгел, ә был зыянды ҡапларға һәм мал һанын юғалтырға мәжбүр булған фермерҙарға ла һиҙелерлек зыян килә. Мал көтөү мәсьәләһенә яуаплыраҡ ҡарарға кәрәк!
 
► Үләт соҡорҙары мәсьәләһе беҙҙә нисек хәл ителә?
 
- Районда үләт соҡорҙары һаны кәмей. Шуға бәйле ҡалдыҡтарҙы утилләштереү өсөн крематорийҙар (мобиль крематорийҙар) һатып алырға тәҡдим итәбеҙ. Малсылыҡ менән шөғөлләнгән фермерҙар өсөн фермаларҙа үҙ һуйыу майҙансыҡтарын булдырырға кәңәш итәбеҙ. Мәҫәлән, Айгиз Вәлиевтең крәҫтиән-фермер хужалығы үҙ ерендә мал һуйыу цехы булдырҙы, унда крематорий ҙа ҡаралған. Һуйыу цехы өсөн ҡорамалдарға һәм крематорийға сығымды фермер дәүләт аша ҡаплай. Шулай уҡ Биктимер Ғәлин, Рөстәм Пачаев үҙ майҙансыҡтарын асырға ниәтләй.
 
► Киләсәккә эш пландары менән бер аҙ уртаҡлашып үтегеҙ әле?
 
- Район буйлап йөрөйбөҙ, урындағы фермерҙар һәм уларҙың хужалыҡтары менән танышыуыбыҙҙы дауам итәбеҙ. Бер төрлө хужалыҡтар юҡ, һәр береһе үҙенсәлекле. Был ауыр хеҙмәт артында үҙ эшен һәм ерен яратҡан кешеләр тора. 
Агросәнәғәт комплексы буйынса эш планында фермерҙар, эшкәртеүселәр һәм шәхси ярҙамсы хужалыҡтар һәм урындағы үҙидаралыҡтар, ветеринария, социаль, прокуратура органдары менән берлектә күсмә кәңәшмәләр үткәреү, файҙаланылмаған ерҙәрҙе һөрөнтө ерҙәргә йәлеп итеү буйынса эштәр алып барыу, мәғлүмәттәр биреү һәм ауыл хужалығы етештереүселәренә дәүләт ярҙамы проекттарында, республика кимәлендәге сараларҙа ҡатнашыу, фермерҙар ҡатнашлығында мәктәптәрҙә класс сәғәттәре үткәреү, ауыл хужалығы менән шөғөлләнергә кәрәклеген күрһәтеү һәм һөйләү тора.  Ауыл хужалығының бөтә тармағындағы кеүек үк, бурыстар һәм пландар күп.
 
► Әңгәмәгеҙ өсөн ҙур рәхмәт, Олеся Хафиз ҡыҙы!

Автор:Расима Салихова
Читайте нас: