Беҙ берҙәм булғанда көслө

Уларҙың бөтәһенең дә үҙенсәлекле мәҙәниәте, йолалары һәм ғөрөф-ғәҙәттәре, социаль нормалары һәм нигеҙҙәре бар, теге йәки был дингә инана. Бер яҡтан, илдең күп милләтлелеге - уның көсө, бөйөклөгө. Икенсе яҡтан, төрлө конфликттар һәм көсөргәнешлек барлыҡҡа килеү өсөн уңайлы нигеҙ.

Рәсәй Федерацияһы Конституцияһы бөтә граждандарға, енесенә, расаһына, милләте, теленә, сығышына, мөлкәт һәм вазифа хәленә, йәшәү урынына, дингә, инаныуҙарына, йәмәғәт берләшмәләренә ҡарауына ҡарамаҫтан, кеше хоҡуҡтары һәм азатлыҡтарының тигеҙлеген гарантиялай. Конституцион ҡоролоштоң нигеҙҙәрен көсләп үҙгәртеүгә, социаль, раса, милли һәм дини ыҙғыш ҡуҙғатыуға йүнәлтелгән эшмәкәрлек илебеҙҙә тыйылған.

Әлеге ваҡытта экстремизм һәм терроризм Рәсәй Федерацияһының милли именлегенә реаль хәүеф булып тора. Хәтерегеҙгә төшөрәм, экстремизм - ул йәмғиәттә булған нормаларҙы һәм ҡағиҙәләрҙе инҡар иткән, сиктән тыш ҡараштарға һәм ғәмәлдәргә тоғролоҡ. Терроризм - граждандарҙың ғүмеренә һәм һаулығына янаған көс ҡулланыу менән бәйле экстремизмдың сиктән тыш сағылышы. Бындай радикаль идеяларҙың йәштәр араһында киң таралыуы сер түгел. Был үҫмерлек һәм йәшлек осоро үҙ-үҙен аңлау үҫеше, ғәҙеллек тойғоһо киҫкенләшеүе, тормоштоң мәғәнәһен һәм ҡиммәтен эҙләү менән характерлана. 13 йәштән 20 йәшкә тиклемге йәштәр манипуляцияға, инандырыуға бирелә. Йәштәрҙең социаль яҡланмауы, уларҙың максимализмы, башҡаларҙың фекеренә бәйлелеге менән ялған патриотик кәйеф һәм ялған дини тойғолар таратыусылар файҙалана, йәш, нығынып етмәгән организмды экстремистик ҡараштар менән “зарарлай”. Бында Интернет төп ролде уйнай. Уның киңлектәрендә яңы бәйләнештәр йәки яңы тәьҫораттар эҙләгәндә, йәштәр енәйәтселек берләшмәләре, радикаль экстремистик һәм террористик төркөмдәр, тоталитар секталар иғтибарына эләгергә мөмкин.

Үҫмерҙең экстремистик төркөм йоғонтоһона эләгеүен был проблема менән көрәшеүгә ҡарағанда иҫкәртеү еңелерәк. Ата-әсәләргә һәм уҡытыусыларға үҙ арсеналында баланы деструктив йоғонтонан һаҡлай алған, дөрөҫ һайланған иҫкәртеү саралары булырға тейеш. Балалар менән ышаныслы мөнәсәбәттәр булдырыу, уларҙың мауығыуҙары һәм аралашыу даирәһе тураһында белеү, Интернет һәм социаль селтәрҙәрҙәге эшмәкәрлекте контролдә тотоу, ял ойоштороу мөһим. Ә иң мөһиме - һөйләү, һөйләү һәм һөйләү. Толерантлыҡ, кем ул террорист, экстремизм идеяларының енәйәтсел һәм кешелеккә ҡаршы асылы, ысын һәм виртуаль тормошта хәүефһеҙ тәртип, йәмғиәттә билдәләнгән ҡағиҙәләрҙе боҙған өсөн яуаплылыҡ тураһында.

Ике бала әсәһе булараҡ, мин үҙем өсөн “хәүефле ҡыңғырауҙар” чек-ҡағыҙын төҙөнөм, шулай уҡ үҙем өсөн бер нисә ҡағиҙә индерҙем. Улар, минеңсә, баланың экстремистар һәм вербовщиктар пропагандаһы йоғонтоһона эләгеү хәүефен һиҙелерлек кәметә. Шулай итеп, “ҡыҙыл флагтар”ға үҫмерҙең тәртибен кире яҡҡа ҡырҡа үҙгәртеү, тышҡы ҡиәфәтендә, һөйләшеүендә стилде ҡапыл үҙгәртеү инә.

Йортта барлыҡҡа килгән аңлайышһыҙ символикалы әйберҙәр, шикле әҙәбиәт, экстремистик йөкмәткеле сайттар буйынса интернет-серфинг, балағыҙ һеҙҙән йәшереп торған хат алышыуҙар, башҡа милләт вәкилдәренә һәм дин вәкилдәренә ҡарата кире ҡараш һеҙҙе хәүефләндерергә тейеш.

Әгәр балағыҙ экстремистик ойошма йоғонтоһона эләккән кеүек тойолһа, беренсенән, һалҡын ҡанлылыҡты һаҡлағыҙ, икенсенән, тиҙ, әммә, аҡыл менән эш итегеҙ. Нотацияларҙы уҡымағыҙ һәм әрләмәгеҙ! Шулай итеп, һеҙ үҫмерҙе үҙегеҙҙән алыҫлаштыраһығыҙ, протест белдерәһегеҙ, уның “Өлкәндәр бер ҡасан да бер нәмәне лә үҙҙәре аңламай” тигән фекерен нығытаһығыҙ.

Нимә эшләргә кәрәк? Тәүҙә балаға уны яратыуҙарын һәм аңлауҙарын белдерергә, артабан хәлде тыныс ҡына тикшерергә, фекерҙәрҙең хаталы булыуына ышандырырға, үҫмерҙең уға кире йоғонто яһаусы таныштары менән аралашыуын сикләргә. Әгәр бала менән конструктив диалог килеп сыҡмаһа, психологҡа мөрәжәғәт итегеҙ.

Экстремизмды һәм терроризмды иҫкәртеү - ул дәүләт бурысы ғына түгел, ә граждандар йәмғиәте вәкилдәренең эше лә. Беҙгә татыу йәшәү өсөн берләшергә кәрәк!

Әгәр һеҙ, йәки һеҙҙең яҡындарығыҙ физик йәки әхлаҡи экстремистик баҫымға дусар булһа, был күренештәрҙең шаһиты булһағыҙ, әгәр һеҙгә экстремистик характерҙағы ғәмәлдәрҙе башҡарыу йәки экстремистик ойошмаларға ярҙам итеү тураһында тәҡдимдәр килһә, был хаҡта кисекмәҫтән Башҡортостан Республикаһы буйынса Эске эштәр министрлығының Ышаныс телефоны 8 (347) 79-32-92 буйынса хәбәр итегеҙ.

Екатерина КИСЛИЦИНА, район буйынса эске эштәр бүлеге ҡарамағындағы Йәмәғәт советы ағзаһы.