Ҡунаҡхана булырмы, юҡмы?

Пандемия осоронда проектты эшләй башлаған фирма бизнесын “Геострой” компанияһына һата. Тәүге проект масштабты арттырыу файҙаһына үҙгәртелә. Ҡунаҡхана 630 урынға иҫәпләнгән, бина үҙе ғибәҙәтхана менән архитектура ансамблен тәшкил итәсәк. Төҙөүселәр беренсе ҡатта балалар кафеһы, асыҡ йәйге веранда, цоколдә спа-зона һәм бассейн; ҡыйыҡта күҙәтеү майҙансығы эшләргә планлаштыра. 
Төп бинанан тыш, янған иҫке бина урынында өҫтәмә корпус төҙөләсәк, унда элек тау заводы округы идарасыһы Кузнецовтың йорто урынлашҡан. Бер ни тиклем ваҡыт Блюхерҙың штабы, ә һуңғы йылдарҙа Йәштәрҙең ял үҙәге урынлашҡан. Төҙөүсе уның беренсе ҡатын ҡалаға Балалар сәнғәт мәктәбе өсөн бушлай файҙаланыуға тапшырасаҡ. Шулай уҡ Йәш натуралистар станцияһы өсөн яңы бина бүлергә бурыслы. Улар 100 йыллыҡ бинала урынлашҡан һәм уға күптән реконструкция талап ителә.

Быйыл төҙөлөш биләмәһе бейек ҡойма менән уратып алынған һәм паркта ял итеүселәр һорауҙар бирә башлаған. Ҡалала билдәһеҙ яңы төҙөлөштөң башланыуы Белорет халҡының яратҡан ял итеү урыны бөтөрөлөүе тураһында имеш-мимештәр тарала. Иң ҡурҡынысы - мәғлүмәт етмәү арҡаһында барлыҡҡа килгән имеш-мимештәр. Ә социаль селтәрҙәр ярҙамында имеш-мимештәр тиҙ тарала, шуға күрә йәмәғәтселеккә яңы төҙөлөш маҡсаттарын аңлатыу кәрәклеге тыуа.
Уҙған аҙнала муниципаль район хакимиәтендә ошоға бәйле йыйылыш үтте, унда ҡала активистары инвестор менән осрашты. Бындай әүҙем йыйылыштарҙы хәтерләмәйем. Зал тулы ине. Унда төҙөлөшкә ҡаршы булғандар ҙа, тәҡдим ителгән инвестиция проектын хуплаусылар ҙа, хатта әлегә ниндәй ҡарар ҡабул  итергә белмәгәндәр ҙә килде. Кешеләр бөтә нәмәне беренсе "ауыҙ"ҙан ишетергә һәм һорауҙар бирергә теләй. Бигерәк тә һүҙ парк тураһында бара, ул унда үткәрелгән реконструкциянан һуң ҡаланың ғорурлығына әйләнәсәк. Инвестор вәкиленә тейешле баһа бирергә кәрәк: ул тулы мәғлүмәт бирҙе һәм бирелгән һорауҙарға яуап ҡайтарҙы. Әйткәндәй, инвестиция проекты үҙе социаль мәсьәләләрҙе хәл итеүҙе лә үҙ эсенә ала.

Материалды объектив итеп күрһәтергә тырышырмын, сөнки был башланғысты яҡлаусыларҙың да, ҡаршы килеүселәрҙең дә етди дәлилдәре бар. Беренсенән, ҡалала ҡунаҡтарҙы урынлаштырыу һәм ял итеү өсөн заманса бина барлыҡҡа килә. Тау саңғыһы миҙгелендә беҙҙең яҡтарға килеүселәр иҫәпкә алына. Икенсенән, апарт-отель тирәһендәге биләмә төҙөкләндереләсәк. Әлеге ваҡытта унда бурьян әүҙем үҫә. Әгәр һеҙ паркта йөрөһәгеҙ, үҙәк аллеяның һул яғында урынлашҡан бушлыҡҡа иғтибар иткәнһегеҙҙер.

Кемдер төҙөлөшкә ҡаршы протест белдереүселәргә ҡысҡырҙы:
- Һеҙ, бурьянды ҡотҡарырға йыйындығыҙмы?

Шунда уҡ тауышһыҙ алҡыштар яңғырай (был йыйылышта уларҙың күп булыуын күреп, хуплау билдәһе итеп кенә түгел, протест билдәһе итеп тә ҡул сабалар). 

Шулай итеп, инвестор, үҙенсәлекле дизайн ҡарарҙарын иҫәпкә алып, булған бушлыҡты төҙөкләндерергә тәҡдим итә. Иҫке ағастарҙы ҡырҡып алалар, улар урынына яңыларын ултырталар (бейеклеге биш метрҙан кәм булмаған үҫентеләр).
Ҡунаҡхананың төҙөлөшө һәм артабанғы эше ҡала халҡының парктағы ялына бер нисек тә кире йоғонто яһамай. Ҡунаҡхана тѳҙѳлгәс, кәртәләр һүтеп алына, бөтә ерҙә лә йөрөргә мөмкин буласаҡ. Асылда, парк биләмәһе артасаҡ, өҫтәмә майҙансыҡтар, аллеялар барлыҡҡа киләсәк. Отель төҙөлөшө парк кеүек үк эко-стилдә башҡарыласаҡ.

Рус аш-һыуы рестораны һәм балалар кафеһы ла теләгән һәр кем өсөн асыҡ буласаҡ. Ҡунаҡхана һаулыҡ мөмкинлектәре сикләнгән кешеләргә лә иҫәпләнгән. Уның янында машиналар өсөн туҡталҡа планлаштырыла (дөрөҫ, тик ун машинаға ғына). 

Инвестор вәкиле үҙенең проектын иғлан иткәндән һуң, төҙөлөшкә ҡаршы булғандар залда бер аҙ кәмене, тип уйлайым. 

Объекттың атамаһына ҡағылышлы ла дәлилдәр килтерелде. Фекерләү логикаһы ябай: апарт-отель - ул фатир тибындағы номерҙар, йәғни оҙайлы ваҡытҡа ҡуртымға алырға мөмкин булған торлаҡ. Әгәр киләсәктә кемдер был фатирҙарҙы һатып алыуға дәғүә итә башлаһа, нимә булыр? Парк торлаҡ зонаһына әйләнһә? Туҡталҡа урындары менән нисек эш итергә? Апарт-отелдә ярлы кешеләр йәшәмәйәсәк һәм улар беҙҙең ҡалаға, моғайын, поезда түгел, ә үҙ автомобилдәрендә киләсәк. Әгәр машина ҡуйыу урындары һаны бик сикләнгән булһа, уларҙы ҡайҙа ҡуйырға? Беҙҙең парк ҙур автостоянкаға әйләнмәҫме? Инвестор, төҙөлөш нормалары боҙолмай, тип раҫлай.
Бер һүҙ менән әйткәндә, һорауҙар күп булды. Һәм сығыш яһаусылар төрлө булды: берәүҙәр матур һөйләште, икенселәре асыҡтан-асыҡ эмоцияларға бирелде. 

Инвестиция проектына ҡаршы булған кеше, мәҫәлән, урындан инвесторға ҡысҡырҙы:
- Артабан үҙеңдең маржаң булһын өсөн ошо комплексты төҙөргә йыйынаһың. Әммә был бөгөн урынлымы? - ул махсус операцияны күҙ уңында тотҡан, тимәк, бөгөн беҙ файҙа тураһында уйларға хаҡыбыҙ юҡ. 

- Әйҙәгеҙ, коммуналь селтәрҙәрҙе бөтөнләй төҙөмәйек һәм ремонтламайыҡ, - тип ҡәтғи яуап бирҙеләр уға президиумдан.

Икенсе сығыш яһаусы бөтәһенә лә “йәштәр исеменән” мөрәжәғәт итте:
- Һеҙ беҙҙең ҡалала балалар кафеһын ҡайҙалыр күрҙегеҙме? Ә улар төҙөйәсәк! 

Уны шунда уҡ протест алҡыштары менән күмделәр. Кемдер: “Ҙур инвестиция проекты идеяһын ҡалала балалар кафеһы барлыҡҡа килеүе нигеҙендә генә яҡлау абсурд. Был тәүге колонизаторҙарҙың муйынсаҡ биреп ҡырағай ҡәбиләләрҙән ер һатып алыуына оҡшаш”, тип белдерҙе. Сағыштырыу тупаҫ, әммә башҡа ассоциацияларҙы мин ишетмәнем.

Оло йәштәге кешенең сығышы иҫтә ҡалған, ул төҙөлөш идеяһын ошондай һүҙҙәр менән хупланы:
- Мин күп йылдар Башҡортостандың ҙур предприятиеһында генераль директор булып эшләнем, Америкала, Канадала булдым, Бөтә Рәсәй буйлап гиҙҙем... Төҙөлөшкә ҡаршы булғандарҙан һорарға теләйем: һеҙҙә нимә, инвесторҙар сиратта торамы? Кешеләр Белоретҡа йөҙҙәрсә миллион һум аҡса һалырға теләй, ә һеҙ бер нисә ҡарт ҡайынды йәлләйһегеҙ, уларҙы мәжбүри рәүештә ҡырҡасаҡтар тип тауыш ҡуптараһығыҙ?  Сығыш алҡыштар менән хупланды.
Шулай уҡ төҙөлөш идеяһын хуплаған кешенең сығышы иҫтә ҡалды (сығыш яһамаһа яҡшыраҡ булыр ине). Был ораторҙың телмәрен тиҙ арала протест алҡыштары баҫты. Был дөрөҫ тә: кеше металлургия комбинатының бөгөн стагнация стадияһында булыуын белдерҙе: “Бәлки, биш йылдан ул бөтөр, шуға күрә әйҙәгеҙ, туристик секторҙы үҫтерәйек, был Белоретҡа киләсәктә сәскә атырға мөмкинлек бирер!”. Уға шау-шыулы залдан кемдер комбинаттың үҙ тармағында уникаль булып, бер ҡасан да эшләүҙән туҡтамаясағы тураһында яуап бирҙе. 

Осрашыуҙа күп тапҡыр заманса ҡунаҡхана комплексы Никольский ғибәҙәтханаһын тулыһынса ҡаплай тип әйтелде. Инвестор уның компанияһы квадрокоптерҙар ярҙамында тикшеренеүҙәр үткәргәнен һәм ғибәҙәтхананы ҡапламауын билдәләне. Бынан тыш, апарт-отель ғибәҙәтхананың архитектура ҡиәфәтенә ҡаршы килмәгән стилдә башҡарыласаҡ, ул дөйөм ҡала картинаһына тап киләсәк. Бынан тыш, ул Рәсәйҙең ҙур курорттарындағы ҡунаҡханаларға оҡшаш итеп төҙөлә, был өҫтәмә инвесторҙар йәлеп итер, тиҫтәләгән эш урындары булдырылыр.

 Вәғәҙә биреү өйләнеү тигәнде аңлатмай! - тип әйтте залдағы берәү. Был инвесторҙың Йәш натуралистар станцияһына  һәм Балалар сәнғәт мәктәбе өсөн биналар бүлеү вәғәҙәләре тураһында әйтелә. Был фекер хуплаулы алҡыштарға күмелде. Бындай шик Белорет халҡының хәҙерге логикаһына тап килә: улар күптән инде иң матур вәғәҙәләргә ышанмаҫҡа күнеккән. Ҡыҙғанысҡа ҡаршы, был да аңлашыла. Беҙгә ныҡышмалы рәүештә вәғәҙә ителгән Ҡорос иретеү комплексы ҡайҙа? Сөнки проект буйынса тәүге иретеү 10 йыл элек үк булырға тейеш ине. Шулай уҡ Мәскәүҙән килгән ике эшҡыуарҙың белореттарға, Металлургтар майҙаны аҫтында ер аҫты сауҙа комплексын төҙөргә вәғәҙә итеүен хәтерләйем.

Әммә бындай параллелдәр урынһыҙ: “Геострой” компанияһы районыбыҙҙың төҙөлөш баҙарында үҙен яҡшы күрһәтте (һәм күрһәтә). Был факт! Улар Точисский урамында йорт, Абҙаҡта һәм Инйәрҙә балалар баҡсалары төҙөнө, ҡаланың 1-се һәм 8-се мәктәптәрен реконструкцияланы. 

Белорет районы хакимиәте башлығы Андрей Иванюта был бәхәскә нөктә ҡуйҙы:
- Проект тураһында тәүге тапҡыр ишеткәс, минең дә, күптәр ише шиктәр тыуҙы. Әммә ҡағыҙ алып, проекттың барлыҡ минустарын, ә һуңынан ыңғай яҡтарын яҙҙым. Баҡтиһәң, минустар бөтөнләй ҡалмаған. Был - бер аҙым алға үҫеш, ҡалаға ҙур инвестиция проекты.

Район ҡунаҡтары, туристар өсөн заманса ҡунаҡханаға, балалар өсөн өҫтәмә белем биреү өсөн яңы биналарға мохтажбыҙ. Төҙөүсе социаль өлкә, халыҡ өсөн дә күп нәмә эшләргә әҙер. Ҡала үҙәгендәге ҙур биләмә төҙөкләндереләсәк, балалар объекттары янында заманса биналар барлыҡҡа киләсәк. Улар муниципалитет милкенә тапшырыласаҡ. Беҙ үҙ көсөбөҙ һәм район бюджеты аҡсаһына бындай күләмдә эш башҡара алмайбыҙ. Эш яңы ғына башлана, төҙөүсе ҡала халҡы менән үҙ-ара эш итеүгә асыҡ. Кәрәк булһа, бындай осрашыуҙарҙы тағы ла үткәрербеҙ.

Залдан барыһы ла арып сыҡты. Йома кисе, алда ял көндәре. Һәм мин кешеләрҙән апарт-отель төҙөү тураһында уларҙың ҡарашы үҙгәргәнме-юҡмы тигән һорауҙар менән йөҙәтмәнем. Иң мөһиме, фекер алышылды. Инвестор фекер алышыуҙа әйтелгән бөтә аҡыллы теләктәрҙе ҡәтғи иҫәпкә алырға вәғәҙә итте.

Игорь КАЛУГИН.
Наил Шакиров фотоһы.